Teigarhorn

Teigarhorn er merkilegur staður út frá veðurfræðilegu sjónarmiði en þar hefur lengi verið starfrækt veðurstöð auk þess sem á stöðinni hefur mælst hæsti hiti sem mældur hefur verið á veðurstöð á Íslandi.

Eftirfarandi texti er tekinn af vef veðurstofunnar www.vedur.is:

Veðurstofa var sett á laggirnar í Danmörku árið 1872 (Det Danske Meteorologiske Institut - DMI). Vísindafélagið hafði þá staðið fyrir stöðluðum eða hálfstöðluðum veðurathugunum þar í landi í meir en hundrað ár og kom líka við sögu veðurathugana á Íslandi á sama tíma. Hin nýja veðurstofa tók málin föstum tökum, samdi við Árna Thorlacius í Stykkishólmi  og kom veðurathugunartækjum til Djúpavogs og Grímseyjar, loftvog til Akureyrar og sjávarhitamæli í Papey.

Niels Pétur Weywadt hóf athuganir á Djúpavogi 10. nóvember 1872 og Jón Þorvarðarson í Papey hinn 1. ágúst 1873. Stykkishólmur, Grímsey og Djúpivogur voru svokallaðar aðalstöðvar (Hovedstationer). Þar var mældur hiti, raki og loftþrýstingur þrisvar á dag (kl. 8, 14 og 21 að staðartíma). Úrkoma var mæld við morgunathugun og sömuleiðis hámarks- og lágmarkshiti. Skýjahula, vindátt og vindhraði voru metin og veðurs getið.
Stöðin á Djúpavogi var flutt til Teigarhorns 1881, en hún hét alltaf Berufjörður í dönsku árbókunum

Þegar Veðurstofa Íslands var stofnuð 1920 tók hún við öllum þeim veðurstöðvum sem sú danska hafði rekið.

Hitamet

Hiti hefur aðeins sex sinnum verið bókaður 30°C eða hærri á Íslandi. Þessi tilvik eru:

• Teigarhorn 24. september 1940 (36,0°C), ekki viðurkennt sem met,
• Möðrudalur 26. júlí 1901 (32,8°C), ekki viðurkennt sem met,
• Teigarhorn 22. júní 1939 (30,5°C),
• Kirkjubæjarklaustur 22. júní 1939 (30,2°C),
• Hallormsstaður júlí 1946 (30,0°C) og
• Jaðar í Hrunamannahreppi júlí 1991 (30,0°C)
• Hvanneyri 11. ágúst 1997 (30,0°C), sjálfvirk stöð

Mælingar þessar eru mistrúverðugar. Í einu tilviki eru tölurnar frá sama degi, 22. júní 1939. Sú staðreynd að 30°C náðust á tveimur veðurstöðvum og að háþrýstimet var sett í sama veðurkerfi dregur talsvert úr líkum á því að 30 stiga hitinn hafi eingöngu mælst vegna þess að eitthvað hafi verið bogið við mæliaðstæður.

Því er hins vegar ekki að neita að ákveðin óvissa fylgir, því mælum var komið fyrir á nokkurn annan hátt en nú er. Samanburðarmælingar sýna mælaskýlið á Teigarhorni hlýrra yfir daginn (0,5°C - 1,5°C) en síðara skýli og vitað er að það var óheppilega staðsett. Litlar fréttir eru af skýlinu á Kirkjubæjarklaustri.

Mjög heitt var um allt land, nema þar sem sjávarloft lá við ströndina. Þótt hámarkshiti hafi mælst að meðaltali meir en 1°C of hár á í veggskýlinu á Teigarhorni, þegar samanburður var gerður á skýlunum, er ekki þar með sagt að sú ályktun eigi við um þá daga sem hiti er mestur.

Athugunarmaðurinn á Teigarhorni, Jón Kr. Lúðvíksson, las 30,3°C af mælinum þennan dag. Með færslunni fylgdi eftirfarandi pistill: „22. þ.m. steig hiti hátt eins og skýrsla sýnir. Var vel að gætt að sól náði ekki að hita mælira. Tel ég því hita rjétt mælda". Þegar hámarksmælirinn var tekinn í notkun sýndi hann 0,2°C of lágan hita, hámarkið var því hækkað um 0,2°C í útgefnum skýrslum.

Engin leiðrétting var á hámarksmælinum á Klaustri. Daginn áður varð hiti á Teigarhorni mestur 24,0°C, en daginn eftir 19,9°C. Hitinn á Teigarhorni stóð stutt, kl. 9 um morguninn var hann 14,3°C, 26,6°C kl. 15 og 14,9°C kl. 21 (miðað er við núverandi íslenskan miðtíma). Um miðjan daginn var vindur af norðvestri, 3 vindstig, mistur í lofti, en nærri heiðskírt.

Met 1940?

Hitametinu frá Teigarhorni í september 1940 (36,0°C) er því miður ekki hægt að trúa eins og á stendur. Í veðurskýrslunni frá Teigarhorni í september 1940 stendur eftirfarandi: „24. þ.m. kom hitabylgja. Stóð stutt yfir. Hún kom á tímabili kl. 3-4, en stóð aðeins stutta stund. Sjómenn frá Djúpavogi urðu hennar varir útá miðum út af Berufirði".

Á venjulegum athugunartímum var hiti sem hér segir: Kl. 9, 5,2°C, kl. 15, 13,1°C og 12,7°C kl. 22. Vindur var hægur af norðvestri og hálfskýjað eða skýjað. Hvergi annars staðar á landinu varð sérstakra hlýinda vart og almennt veðurlag gefur ekki tilefni til að vænta mætti mets. Einnig aukast efasemdir þegar í ljós kemur að eitthvað ólag virðist á fleiri hámarksmælingum á stöðinni í þessum mánuði.

Því er hins vegar ekki að neita að stundum hegðar náttúran sér með einhverjum ólíkindum og erlendis eru dæmi um hitamælingar sem ekki eru taldar geta staðist. Þekktasta tilvikið er e.t.v. 70°C sem að sögn mældust í Portúgal snemma í júlí 1949. Þá var sagt að fuglar hefðu fallið dauðir úr lofti og frést hefur af 60°C í Texas 14. júní 1960. Þá grillaðist maís á stönglum að sögn (óvíst með poppkornið). Má vera að eitthvað ámóta komi fyrir hérlendis síðar en þangað til verða 36 stigin á Teigarhorni að liggja á lager.