Staðlar

í síðasta tölublaði fiskeldisfrétta birtist grein eftir mig sem fjallaði um staðla í fiskeldi.  Fyrir þá sem ekki hafa aðgang að fiskeldisfréttum má lesa greinina hér:

Samhliða auknum umsvifum í fiskeldi er aukin fagmennska eitt af því sem þarf að huga að og ekki síst hvað varðar hið opinbera og ýmsa eftirlitsaðila en þar sem ég starfa í Skotlandi, er fróðlegt að bera saman staðla og eftirlit á Íslandi og hér.

Staðlar fyrir fiskeldisbúnað.

Nú nýverið var sett í reglugerð að búnaður sem notaður er við fiskeldi á Íslandi þurfi að uppfylla ákveðna staðla, þá sömu og miðað er við í Noregi og má líta á það sem framfaraskref fyrir íslenskt fiskeldi. Fram til þessa hefur ekki verið skylda að nota viðmiðunarstaðla þegar kemur að því að velja búnað til fiskeldis, s.s. kvíar, net, fóðurpramma og allt það sem skiptir máli. 

Í Noregi hefur frá árinu 2004 verið í gildi staðall sem kallast “Norwegian Standard 9415 for cage farming equipment to prevent fish escape” en hann segir til um hvaða kröfur fiskeldisbúnaður þarf að uppfylla.  Skotar hafa sinn eigin staðal.  Marine Scotland hefur gefið út Tæknistaðla fyrir Skoskt fiskeldi (A technical standard for finfish aquaculture) og voru þeir uppfærðir á síðasta ári. Skotar segja sjálfir að staðlarnir séu skör hærra en norski staðallinn en ég ætla ekki að dæma um það án þess að kynna mér norska staðalinn betur.  Þeir eru nú stundum góðir með sig og kannski er þetta bara eitthvað mont í þeim.   Í stöðlunum eru skilgreindar þær kröfur sem gerðar eru til búnaðar í fiskeldi í Skotlandi.  Tilgangur þeirra er að koma í veg fyrir slysasleppingar vegna þess að búnaður klikkar.   Staðlarnir ná yfir hönnun, efni, framleiðslu, uppsetningu, viðhald og stærð búnaðar og taka tillit til umhverfisþátta eins og ölduhæðar, vinds, straums og fleiri þátta en með stöðlunum á að vera tryggt að val á búnaði, notkun og viðhald sé með réttum hætti.  Staðlarnir voru þróaðir af eldismönnum, framleiðendum búnaðar (net, kvíar, festingar o.fl) tryggingafélögum, rannsóknarstofnunum, verkfræðingum og fleirum.   Marine Scotland hefur eftirlit með því að stöðlunum sé fylgt.   Á Íslandi er búnaður í notkun sem myndi ekki uppfylla þessa staðla, væntanlega af því að þessi búnaður er ódýrari af því að hann uppfyllir ekki kröfur í löndum eins og Noregi og Skotlandi en í reglugerðinni er gefinn frestur til ársins 2017 til þess að koma þessum málum í lag. 

Dýravelferðarstaðlar

Hér í Skotlandi eru líka staðlar varðandi dýravelferð, RSPCA welfare standard for farmed atlantic salmon (RSPCA stendur fyrir Royal Society for Protection against Cruelty to Animals). Staðlarnir byggja á „the Five Freedoms“:

• Freedom from thirst, hunger and malnutrition þar sem kröfur eru gerðar um gott aðgengi að gæða fóðri og að vökvajafnvægi sé viðhaldið.
• Freedom from discomfort þar sem tekið er á þáttum eins og vatns/sjávarhita, vatnsflæði, efnasamsetningu vatns og fleiru.
• Freedom from pain, injury or disease Þar sem kveður á um að forðast skuli aðstæður sem mögulega geta valdið sársauka, meiðslum eða sjúkdómum og að sjúkdómsgreining sé gerð eins fljótt og kostur er til þess að meðhöndla sjúkdóm og góða meðferð í flutningum og slátrun.
• Freedom to express normal behaviour Þar sem kröfur eru gerðar um pláss og þéttleika.
• Freedom from fear and distress þar sem farið er fram á að halda stressvaldandi aðstæðum í lágmarki s.s. meðhöndlun, afræningja, skyndilegar breytingar á vatnsgæðum, flutninga og slátrun.

Freedom foods hefur eftirlit með því að stöðlunum sé fylgt. Að því að ég best veit er ekki til sérstakur dýravelferðarstaðall fyrir eldisfisk á Íslandi en hver veit, einn daginn gæti hann birst.